Lato to czas, w którym nasza skóra jest najbardziej narażona na działanie promieni słonecznych. Choć zdajemy sobie sprawę z ich szkodliwości – często nie korzystamy z uroków słońca w sposób odpowiedzialny. To z kolei może prowadzić do podrażnień i oparzeń skóry, a także powstawania na niej nowych znamion. Dlatego niezwykle ważne jest, aby przebywając na słońcu zwracać szczególną uwagę na naszą skórę. Pomóc w tym ma kampania „Miej oko na skórę”.
W Europie obserwujemy duże zróżnicowanie w raportowanych współczynnikach zachorowalności na czerniaka pomiędzy poszczególnymi państwami, również między tymi sąsiadującymi, o podobnych warunkach klimatycznych i podobnej charakterystyce typu skóry mieszkańców. W Polsce, w 2020 roku odnotowano 3 7001 nowych zachorowań z powodu czerniaka, natomiast w Niemczech (przy 2,2 razy większej liczbie ludności) w tym samym czasie ponad 31 0002. Jednocześnie prawie połowa1 chorych na czerniaka w Polsce umiera w ciągu roku w porównaniu do 10% u naszych zachodnich sąsiadów.2
Z badań ARC Rynek i Opinia3 wynika, że aż 87 proc. respondentów przyznaje, że opala się w czasie, kiedy słońce świeci najintensywniej. Rzadko zasłaniamy odkryte części ciała podczas aktywności na słońcu. Ponad 60 proc. biorących udział w badaniu Polaków nie stosuje kremów z filtrem, ani w trakcie przemieszczania się do pracy, szkoły czy sklepu, ani spędzając czas na balkonie czy tarasie. Co prawda większość badanych zetknęła się z pojęciem czerniaka, jednak 1/5 ankietowanych uważa, że jest on łagodną postacią raka. Dodatkowo ponad połowa (57%) nigdy nie udała się do lekarza, aby sprawdzić podejrzanie wyglądający pieprzyk, narośl czy znamię.
Ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta wraz z wiekiem4, a wczesne wykrycie pozwala na jego wyleczenie5. Wciąż wiedza o chorobie i profilaktyce wśród Polaków nie jest satysfakcjonująca. Dlatego też z okazji Światowego Tygodnia Świadomości Czerniaka wystartowała kampania edukacyjna „Miej oko na skórę”, która ma za zadanie podkreślić konieczność odpowiedzialnego korzystania ze słońca oraz regularnej kontroli znamion na skórze.
Bezpłatne badania skóry w Pacanowie
Jednym z kluczowych elementów kampanii „Miej oko na skórę” będą bezpłatne badania przesiewowe skóry, które odbędą się w niedzielę 20 czerwca br. w jednym z najbardziej nasłonecznionych miejsc w Polsce, w Pacanowie. Tego dnia mieszkańcy gminy będą mogli skorzystać z wizyty u lekarza dermatologa w specjalnym dermobusie, który stanie na parkingu przy Europejskim Centrum Bajki. Badanie jest bezbolesne i trwa kilka minut. Wizyta odbędzie się z zachowaniem wszystkich obowiązujących obostrzeń epidemiologicznych.
Co to jest czerniak i jakie są czynniki ryzyka?
Czerniak to rodzaj złośliwego nowotworu skóry, który bywa bardzo agresywny. Powstaje z melanocytów – komórek wytwarzających barwnik zwany melaniną. Melanina powoduje, że skóra ciemnieje w kontakcie z promieniowaniem UV – czyli słońcem lub światłem stosowanym w solarium. Choroba pojawia się najczęściej na skórze nóg – z przodu i z tyłu, na plecach i karku, czy też na skórze głowy, między włosami. Może również wystąpić w obrębie ust, nosa czy gałki ocznej.6
Do najczęstszych czynników, które wpływają na rozwój czerniaka, zaliczamy przede wszystkim długotrwałą i powtarzającą się ekspozycję na promienie słoneczne, jasną karnację, piegi, dużą liczbę znamion, czy wiek. Nie bez znaczenia będzie również to czy w rodzinie pojawiły się przypadki czerniaka.4 Należy jednak pamiętać, że nie każda zmiana skórna oznacza nowotwór.7 Czerniak stanowi tylko 4% wszystkich nowotworów skóry, bywa jednak wyjątkowo złośliwy.8 Wcześnie wykryty jest wyleczalny.5
Jak rozpoznać czerniaka?
Czerniak to jeden z najprostszych do wykrycia nowotworów, gdyż rozwija się najczęściej na powierzchni skóry. W jego diagnostyce kluczową rolę odgrywa samokontrola.9 Dlatego niezwykle ważne jest, aby regularne sprawdzać istniejące lub nowo powstałe znamiona na całym ciele, zwłaszcza w mniej dostępnych miejscach jak za uszami czy na głowie. Każdy pieprzyk czy narośl, które budzą niepokój lub zmieniają się w czasie, należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem – rodzinnym lub dermatologiem.
- Im wcześniej udamy się do lekarza, tym większa szansa na całkowite wyleczenie. Wszystko zależy od wielkości i głębokości znamienia. Jeśli czerniak zostanie wykryty na wczesnym etapie, to wystarczy drobny zabieg chirurgiczny, aby zakończyć leczenie. Jeśli jednak wystąpią przerzuty – mamy w Polsce nowoczesne terapie, które są w nawet 97 proc. skuteczne. – mówi prof. nadzw. dr hab. med. Beata Kręcisz, kierownik Kliniki Dermatologii, Wojewódzki Szpital Zespolony w Kielcach.
Jak wygląda wizyta u lekarza?
Podczas wizyty należy pokazać lekarzowi znamię, które nas niepokoi. Powinien on obejrzeć dokładnie całą skórę i zapytać o kilka kwestii – np. Jak dawno pojawiło się znamię? Czy któreś ze znamion zmieniło się ostatnio? Czy ktoś w rodzinie chorował kiedyś na czerniaka? Następnie lekarz obejrzy zmiany na skórze za pomocą dermoskopu, które pozwoli lepiej się przyjrzeć zmianom na skórze. Urządzenie pozwala powiększyć zmianę, a ponadto wyposażone jest we własne źródło światła, co umożliwia dokładną ocenę cech samej podejrzanej zmiany. Badanie to trwa kilka minut – jest bezinwazyjne i bezbolesne.
Następnie lekarz oceni czy zmiany na skórze budzą obawy. Jeśli tak, powie w jakiej placówce można je usunąć i zrobić badanie histopatologiczne wyciętego materiału. Wyniki badania pozwolą ustalić, czy zmiana ma postać łagodną, czy jest to czerniak lub inny nowotwór skóry. Usunięcie znamienia wykonywane jest przy znieczuleniu miejscowym i trwa kilkanaście minut.
Podczas wizyty warto zapytać się o dalsze zalecenia, jeśli cokolwiek jest dla nas niezrozumiałe nie bójmy się dopytać o wyjaśnienie. Możemy również poprosić, aby lekarz pokazał nam jak prawidłowo oglądać znamiona i na co zwrócić szczególną uwagę.
- Warto pamiętać, że badania dermatoskopowe całego ciała należy robić co najmniej raz w roku. Pozwoli to zaobserwować, czy na naszym ciele nie pojawiają się nowe podejrzanie wyglądające znamiona i w porę zareagować. – dodaje prof. Beata Kręcisz.
Jak się chronić przed czerniakiem?
- Przed nami sezon wakacyjny, a więc czas, gdy więcej czasu spędzamy na powietrzu. Pamiętajmy o nakryciu głowy czy o stosowaniu filtrów o współczynniku ochrony co najmniej 30 – nie tylko podczas opalania, ale również w drodze do pracy, na spacerze czy rowerze. – zwraca uwagę prof. Beata Kręcisz.
